Η Προπόνηση στα τμήματα Υποδομής
Η ΠΡΟΠΟΝΗΣΗ ΣΤΑ ΤΜΗΜΑΤΑ ΥΠΟΔΟΜΗΣ
Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια συρρίκνωση στις υποδομές, κυρίως σε ότι αφορά τον αριθμό των παιδιών που ασχολούνται με το μπάσκετ, ενώ και τα σωματεία που συστηματικά καλλιεργούν τα τμήματα υποδομής έχουν λιγοστέψει. Επιπλέον τα πρωταθλήματα έχουν χάσει την αίγλη τους, έχει μειωθεί ο αριθμός των ταλέντων που υπάρχουν στο μπάσκετ, ο συναγωνισμός είναι άνισος . Ακόμη είτε με φροντίδα λίγων σωματείων ,είτε με την ασύδοτη δράση των μανατζαραίων όλα σχεδόν τα ταλέντα έχουν συγκεντρωθεί σε λίγες ομάδες διαλύοντας κυριολεκτικά το μπάσκετ στη γειτονιά και κατά συνέπεια τα ίδια τα παιδικοεφηβικά τμήματα.
Από προπονητική σκοπιά ,υπάρχει ένα χάος σε ότι αφορά το στόχο και τον προσανατολισμό του προπονητικού έργου, δηλαδή ο καθένας κάνει ότι θέλει ,αναπαράγονται προπονητικές λογικές και μέθοδοι προπόνησης ανδρικών ομάδων καθώς και ασκήσεις που όχι μόνο δεν ανταποκρίνονται στο στόχο της δουλειάς μας αλλά και πολλές φορές δεν έχουν καμία σχέση με την ηλικία και το επίπεδο των νέων αθλητών
Δεν είναι του παρόντος να επιρρίψουμε ευθύνες που ούτως ή άλλως υπάρχουν σε όλους του εμπλεκόμενους φορείς αλλά να ξεκαθαρίσουμε όσο μπορούμε κάποια βασικά θέματα που αφορούν τη δουλειά του προπονητή στα τμήματα υποδομής και όλη τη πυραμίδα τους μιας και όλοι διαπιστώνουν σχετικά εύκολα πως υπάρχει εσφαλμένη αντίληψη και αδυναμία σε πολλά θέματα τόσο από τους ίδιους ,όσο και από πλευράς παραγόντων και γονέων.
ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΤΟΧΟΣ
Είναι σαφές ότι χωρίς στόχο δεν μπορείς να έχεις αποτέλεσμα . Στο βιβλίο της ΦΙΜΠΑ αναφέρεται ότι ο στόχος της προπόνησης στο μπάσκετ είναι :
- αρχικά η μύηση στο άθλημα μέχρι την ηλικία των 10-11 ετών .
- Η εκμάθηση της βασικής τεχνικής ,ατομικής και ομαδικής του αθλήματος ,έτσι ώστε μετά την ηλικία των 18 ετών να είναι έτοιμοι να αγωνιστούν ανάλογα με το επίπεδό τους.
- Ταυτόχρονα τονίζεται η ανάγκη για την αποφασιστική παρέμβαση στη φυσική και σωματική κατάσταση ως απαραίτητη προϋπόθεση για την μετεξέλιξη και ολοκλήρωσή του ως αθλητή.
Γίνεται λοιπόν καθαρό ότι η δουλειά του προπονητή πρέπει να κινείται αποκλειστικά μέσα σε αυτό το πλαίσιο χωρίς παρερμηνείες και προσωπικές απόψεις.
Εδώ δεν χωρά πρωτοβουλία του προπονητή χωρίς φυσικά να παραβλέπουμε και τους δευτερεύοντες στόχους της προπονητικής διαδικασίας που αφορούν την ψυχολογία ,την ηθική και κοινωνική πλευρά του νέου αθλητή.
¶ρα λοιπόν δεν μπορεί να είναι στόχος η νίκη . Αυτό που πρέπει να καλλιεργούμε είναι η προσπάθεια και μέσω αυτής θα έρθουν και οι νίκες όταν θα τις χρειαστούμε αληθινά. Στις μικρές λοιπόν ηλικίες μας ενδιαφέρει μόνο να μάθουν τα παιδιά μπάσκετ. Δεν μας ενδιαφέρουν ούτε το σκορ ,ούτε ποιος θα κερδίσει. Η επιθυμία για νίκη είναι έμφυτη σε όλους μας δεν χρειάζεται κάποιος να την μάθει γιατί θέλει ούτως ή άλλως να κερδίσει. Ο ρόλος του προπονητή είναι να βελτιώσει τις αδυναμίες των παιδιών, που στη προσπάθεια να κερδίσουν κρύβουν τις αδυναμίες τους και χρησιμοποιούν τα προσόντα τους. Όταν όμως αγωνίζεσαι με τα προσόντα δεν προετοιμάζεσαι ώστε να έχεις λύσεις στην περίπτωση που μελλοντικά κάποιος έχει τα όπλα να εξουδετερώσει τα προσόντα σου. Είτε γιατί διαθέτει καλύτερα από τα δικά σου ,είτε γιατί ξέρει τον τρόπο.
Η διαφορά του προπονητή μιας ανδρικής ομάδας από έναν προπονητή υποδομών βρίσκεται ακριβώς σε αυτό το σημείο. Ότι δηλ. ο πρώτος για να είναι καλός πρέπει να κρύβει τις αδυναμίες των παιχτών του προκειμένου να κερδίσει ,ενώ ο δεύτερος πρέπει να αναδεικνύει τις αδυναμίες του με σκοπό να τις βελτιώσει.
Χρειάζεται να ξεκαθαρίσουμε πως όταν μιλάμε για καλλιέργεια τμημάτων υποδομής είναι αδιανόητο να μιλάμε για αριθμό προπονητικών μονάδων μικρότερο από τρεις φορές την εβδομάδα. Συνεπώς μια ή δύο φορές την εβδομάδα προπόνηση σε μικρά παιδιά ανήκουν στη σφαίρα του μαζικού αθλητισμού και όχι της ανάπτυξης του αθλήματος. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία ,για τα μεν παιδιά 8-14 ετών οι τέσσερις προπονήσεις την εβδομάδα φαντάζουν ιδανικές ,στα δε αγωνιστικά τμήματα μπορούν να προσθέσουν άλλες δύο ,δηλ. σύνολο έξι μαζί με τον αγώνα και ανάλογα με το επίπεδο και την υποδομή των αθλητών.
Επίσης χρειάζεται να θυμόμαστε ότι η ηλικία των 14-18 είναι η περίοδος της μεγάλης σωματικής ανάπτυξης και πρέπει να μην υποτιμούμε τη φυσική κατάσταση γιατί είναι η μόνη ηλικία που μπορούμε να βελτιώσουμε τα πάντα ,να αποτρέψουμε προβλήματα και να διαμορφώσουμε υγιή βάση για την ανάπτυξη ολοκληρωμένων αθλητών. Να μάθει πάνω απΆ όλα να τρέχει σωστά , να πατάει τα πόδια του σωστά, να χρησιμοποιεί τα χέρια του σωστά. Αν δεν μάθει από μικρός σωστή τεχνική είναι δύσκολο στο μέλλον να γίνει ολοκληρωμένος παίκτης και επιπλέον θα έχει σοβαρά προβλήματα τραυματισμών. Ποιος π.χ. ασχολείται με το σωστό τρέξιμο που πρόσφατη έρευνα κατέδειξε πως το 85% των νέων αθλητών του μπάσκετ τρέχει με τα πόδια πίσω και λάθος τεχνική που επηρεάζει τη γωνία της σπονδυλικής στήλης;
Τέλος ας αφήσουμε τους πειραματισμούς και να χρησιμοποιούμε ως ευαγγέλιο της οδηγίες της ΦΙΜΠΑ σχετικά με τους κανονισμούς του Μίνι – μπάσκετ. Δηλαδή μικρές μπάλες μέχρι τα μίνι ,μεσαίες για τους παμπαίδες ,μικρότερο ύψος στεφάνης κλπ.
Η ΠΡΟΠΟΝΗΣΗ ΜΠΑΣΚΕΤ
Δυστυχώς όλοι μας χρησιμοποιούμε την ίδια δομή προπόνησης είτε εργαζόμαστε σε ανδρικά τμήματα είτε σε αγωνιστικά υποδομών και ακαδημίες. Όλα τα εγχειρίδια συμφωνούν ότι αυτό είναι έγκλημα και πρέπει να σταματήσει. Η προπόνηση πρέπει να είναι συνυφασμένη με το στόχο που έχει κάθε τμήμα και να κινείται μέσα στα όρια που ορίζουν η επιστήμη ,οι κανονισμοί και οι ειδικοί κάθε φορά παράγοντες.
Σε ότι αφορά τη μύηση στο μπάσκετ ,διεθνείς έρευνες έχουν τονίσει ,ότι οι παιγνιώδεις ασκήσεις έχουν καλύτερο αποτέλεσμα. Συνεπώς εδώ ο προπονητής πρέπει να σχεδιάσει τις ασκήσεις έτσι ώστε να κινεί το ενδιαφέρον του παιδιού και ταυτόχρονα βιωματικά να του περνά κομμάτια του μπάσκετ όπως η ντρίπλα, το σουτ, κλπ.
Στα αγωνιστικά τμήματα δεν χρειάζονται συστήματα. Ο χρόνος που καταναλώνεται για να τα μάθουν είναι άσκοπος και επιπλέον περιορίζουν φοβερά την πρωτοβουλία και τη δράση με αποτέλεσμα πολλά παιδιά με ταλέντο να μην μπορούν να αποδώσουν. Θα διακινδυνέψω να πω πως τα συστήματα βολεύουν μόνο τους ατάλαντους και περιορίζουν τους ταλαντούχους παίκτες.
Το παν είναι το passing game. Το σύστημα το χρησιμοποιείς μόνο για να καλύψεις αδυναμίες που στην προκειμένη περίπτωση εμείς δεν θέλουμε να συγκαλύψουμε. Στα νέα παιδιά χρειάζονται πολλές πάσες και απλές συνεργασίες ώστε όλα να χρησιμοποιούν πληθώρα κινήσεων. Δεν υπάρχει λοιπόν λόγος να υπάρχουν συστήματα.
ΟΡΙΣΜΕΝΑ ΤΕΧΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ
ΠΡΟΣΩΠΟ –ΠΛΑΤΗ
Στην επίθεση το μπάσκετ χαρακτηρίζεται από κινήσεις που γίνονται με πλάτη στο καλάθι και μέτωπο στο καλάθι. Η προπόνηση σε αυτές τις δύο κινήσεις δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να εξαρτάται από το ύψος. Ο Τ. Κούκοτς στα 37 του χρόνια μιλώντας για αυτό το θέμα τόνισε ότι η διαφορά της γενιάς του με την σημερινή βρίσκεται σε αυτό ακριβός το σημείο μιας και οι παλαιότεροι έκαναν τα πάντα μέσα στο γήπεδο . Ντρίπλαραν έπαιζαν πλάτη ,είχαν καλό ντραϊβ κλπ. Η εξέλιξη του μπάσκετ απαιτεί όλοι οι παίκτες να μπορούν να παίζουν τόσο με πρόσωπο όσο και με πλάτη. Πρέπει λοιπόν να σταματήσει αυτό το κακό που από πολύ μικρά εξειδικεύουμε σε θέσεις τα παιδιά και να τους μαθαίνουμε όλες τις κινήσεις.
ΠΑΙΖΩ ΧΩΡΙΣ ΤΗ ΜΠΑΛΑ
Αν απλοϊκά σκεφτούμε θα δούμε ότι το παιγνίδι διαρκεί 40 λεπτά. αρα κάθε ομάδα έχει στη κατοχή της τη μπάλα 20 λεπτά . Αν το μοιράσουμε στους 5 παίκτες που αγωνίζονται κάθε φορά ,αντιστοιχούν 4 λεπτά στον κάθε παίκτη. Αν σκεφτούμε ότι έχουμε 2 παίκτες για τη κάθε θέση βλέπουμε πως ο χρόνος που αντιστοιχεί σε κάθε παίκτη με τη μπάλα στα χέρια είναι 2 λεπτά. Βέβαια δεν είναι πάντα έτσι όμως εμείς αυτό πρέπει να δείχνουμε στα μικρά παιδιά. Ο παίκτης λοιπόν στη διάρκεια ενός αγώνα τον περισσότερο χρόνο κινείται χωρίς τη μπάλα. Ο προπονητής είναι απαραίτητο να μαθαίνει διαρκώς τα παιδιά να παίζουν χωρίς τη μπάλα και διαρκώς να προετοιμάζονται να μπουν στον ανταγωνισμό όσο πιο δυνατοί μπορούν.
ΤΑ 24 δευτερόλεπτα
Τα 24ΆΆ δεν βοηθούν τα παιδιά να γίνουν καλύτεροι παίκτες και αν θέλουμε σοβαρά να δούμε την παραγωγική μας μηχανή πρέπει να το ξανασκεφτούμε. Ο λόγος που δεν μας απασχολεί έχει να κάνει με πιθανή αποδυνάμωση των Εθνικών ομάδων γιατί ως χώρα κυνηγάμε τις νίκες. Το μπάσκετ είναι παιγνίδι που απαιτεί ατομικές ικανότητες και συνεργασία. Μέσα από τη συνεργασία αναδεικνύονται και οι ατομικές ικανότητες. Αν τα ξεχωρίσουμε αυτά τότε το αποτέλεσμα θα είναι σίγουρα μικρό.
Τα 24ΆΆ έχουν φέρει βιασύνη, μεγαλύτερη ατομικότητα και μείωση στη συνεργατικότητα. Ακόμη και χρονόμετρο να μην υπήρχε καλύτερο θα ήταν το αποτέλεσμα μιας και θα είχαμε καλύτερη άμυνα προκειμένου μια ομάδα να γίνει κάτοχος της μπάλας.
Η ΠΑΣΑ
Μάλλον λάθος έχουμε ερμηνεύσει το παιγνίδι και αυτό φαίνεται από τη κατάχρηση που γίνεται στη ντρίπλα από τα νεαρά παιδιά κυρίως. Το μπάσκετ είναι κατεξοχήν παιγνίδι πάσας. Η ντρίπλα γίνεται για να βελτιώσεις τη θέση σου ή να ξεφύγεις από τον αντίπαλό σου . Αν πχ δούμε τον Παναθηναϊκό να παίζει θα το καταλάβουμε καλύτερα. Όταν για παράδειγμα υπάρχει πίεση στη μία πάσα απόσταση τότε χρησιμοποιείται η ντρίπλα που τις περισσότερες φορές έχει αντικειμενικό στόχο μια καλή πάσα. Αυτό είναι σημαντικό μήνυμα που έχουν χρέος οι προπονητές να εκπαιδεύσουν του νέους αθλητές.
ΔΙΑΤΑΣΕΙΣ-ΠΡΟΘΕΡΜΑΝΣΗ
Όλοι οι προπονητές βάζουν τα παιδιά να κάνουν διατάσεις πριν τη προπόνηση. Είναι όμως βέβαιο πως ακόμη και ο έφηβος δεν ξέρει να κάνει διατάσεις. Αν ξέρει τότε σίγουρα ο χρόνος δεν επαρκεί για να γίνουν σωστά. Συνεπώς οι διατάσεις εφόσον δεν πληρούν τις προϋποθέσεις είναι αμφίβολο αν ωφελούν. Επιπλέον μας αφαιρούν και χρόνο από τη προπόνηση. Ακόμη στη βιβλιογραφία αναφέρεται ,ότι ειδικά στα μικρά παιδιά δεν χρειάζονται διατάσεις μιας και οι μύες είναι ελαστικοί ,εργάζονται ως επί το πλείστον αερόβια και δεν έχουν μεγάλη δυνατότητα αποθήκευσης ενέργειας.
Στα μικρά παιδιά έχει σημασία η προθέρμανση σε ότι αφορά το καρδιαγγειακό σύστημα γιΆ αυτό και μια άσκηση με lay up και τρέξιμο φαντάζει ιδανική. Ακόμη δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η ιδανική μπορεί να είναι και μια προθέρμανση επανάληψη της βασικής τεχνικής. Στα μεγαλύτερα παιδιά η προθέρμανση έχει σίγουρα ευεργετικό χαρακτήρα και πρέπει να αφορά κυρίως μεγάλες μυϊκές ομάδες. Η έννοια της προθέρμανσης και των διατάσεων υφίσταται ούτως ή άλλως όταν ο σκοπός που πραγματοποιούνται αφορά τη διαπαιδαγώγηση και ψυχική προετοιμασία για τον αγώνα.
Ο ΠΡΟΠΟΝΗΤΗΣ
Όταν έρχεται στα χέρια μας ένα γκρουπ παιδιών πρέπει όλα να αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο. Είναι έγκλημα να διώξουμε ένα παιδί για οποιονδήποτε λόγο. Προσπαθείς να υπάρχει ανταγωνισμός χωρίς απογοήτευση. Πρέπει ο ένας να τραβάει τον άλλο. Δεν βάζουμε ποτέ παιδιά διαφορετικών ταχυτήτων στο ίδιο γκρουπ.
Φυσικά ο κύριος στόχος μας είναι να διδάξουμε τα βασικά. Πάσα ,ντρίπλα, ξεμαρκάρισμα, προσποίηση, άμυνα, ετοιμότητα ,υποδοχή , μπάσιμο ,όχι με δύναμη αλλά με τεχνική τέτοια που θα του εξασφαλίσει πχ ξεμαρκάρισμα έστω και αν τον φύλαγε ο Τζόρνταν. Όλα αυτά πρέπει να εξασκούνται καθημερινά ώστε να γίνουν κτήμα του νεαρού αθλητή. Γιατί αν δεν γίνουν τότε με την πρώτη πίεση θα ξεχαστούν, και τότε θα χαθούν. Μόνο τότε θα έχουμε ανταγωνισμό και θα μπορούμε να μιλάμε για εξειδίκευση του παίκτη.
Πέρα από αυτά θα πρέπει πάντα να θυμόμαστε μερικά βασικά θέματα:
-Ο προπονητής στα τμήματα υποδομής πρέπει να βγάλει από πρότυπό του το προπονητή ανδρικής ομάδας.
- Οι υποδομές πέραν του αθλητικού μέρους αποτελούν σημείο αναφοράς στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των νέων και αποτελούν συστατικό στοιχείο του κοινωνικού, πολιτικού και πολιτισμικού γίγνεσθαι.
- Το σωματείο αποτελεί φορέα αγωγής και η αγωγή που προσφέρει πρέπει να προάγει συνολικά τη κοινωνία.
- Ο προπονητής παίζει σπουδαίο ρόλο στο σύστημα της αγωγής και αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε.
- Σε ένα τμήμα υποδομής είναι και παιδιά που δεν θα γίνουν ποτέ αθλητές . Σ΄ αυτά τα παιδιά έχουμε χρέος να παρέμβουμε και να τους κάνουμε να αγαπήσουν τον αθλητισμό.
- Τέλος να υπενθυμίσω ότι τα δικαιώματα των αθλουμένων είναι συνταγματικά κατοχυρωμένα και καμία εξουσία του προπονητή δεν μπορεί να τα παραβιάσει.
Συνεπώς οποιαδήποτε συμπεριφορά δεν συνάδει με τον πολιτισμό μας είναι απαράδεκτη και πρέπει να υπάρχουν συνέπειες για τον παραβάτη.
Κοινώς δεν έχουμε κανένα δικαίωμα να βρίζουμε ,να ειρωνευόμαστε , να προσβάλουμε κανένα παιδί και η συμπεριφορά μας να είναι πάντα ανάλογη του έργου που μας έχει αναθέσει ο κοινωνικός μας ρόλος.
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ
Οι γονείς μπορούν να διαδραματίσουν θετικό ρόλο στην εξέλιξη των παιδιών αρκεί να μην μπλέκονται οι ρόλοι.
Ο θετικός ρόλος μπορεί να κινηθεί σε διοικητικό επίπεδο και παροχή κάθε δυνατής υποστήριξης στο παιδί ,το σωματείο και τον προπονητή . Η βοήθεια στο παιδί αφορά τη συνέπεια , την υπευθυνότητα, την προσπάθεια την ψυχολογική στήριξη κ.α.
Συνήθως οι γονείς νομίζοντας ότι το παιδί τους αδικείται μπαίνουν στα ΅χωράφιαΆ του προπονητή και χωρίς να το καταλάβουν λειτουργούν σαν φίλαθλοι που κάνουν κακό στο ίδιο τους το παιδί. Έτσι συχνά δίνουν λάθος συμβουλές , κλονίζουν την εμπιστοσύνη του παιδιού στο πρόσωπο του προπονητή, αλλοιώνουν τη σχέση παιδιού και ομάδας, και το κυριότερο χάνουν το ρόλο τους ως γονείς. Πολλές φορές έχουμε γίνει μάρτυρες επεισοδίων στις κερκίδες με πρωταγωνιστές γονείς όπως και παιδιών που ακόμη και τη ώρα του αγώνα παίρνουν οδηγίες από το ΅μπαμπάΆ. Δεν συμφωνώ με την απομάκρυνση των γονέων από το χώρο . Θεωρώ πως με μια καλή συνεργασία μπορούν τα πράγματα να βελτιωθούν. Η λύση βρίσκεται στην συγκεκριμενοποίηση των στόχων, στην ενημέρωση των γονέων, από τη πλευρά του σωματείου και του προπονητή, στη σαφή οριοθέτηση των ρόλων και την πλήρη αξιοποίηση των γονέων για την επίτευξη των στόχων. Τότε μόνο οι γονείς θα εμπιστεύονται τους προπονητές όπως εμπιστεύονται τους δασκάλους στα σχολεία και δεν θα παρεμβαίνουν στο έργο τους.
Κωνσταντίνος Αλεξίου
Καθηγητής Φυσικής Αγωγής