Τα αθλητικά ποτά στην Καλαθοσφαίριση
Σταύρος Α. Κάβουρας, PhD
Επίκουρος Καθηγητής Εργοφυσιολογίας & Διατροφής Αθλουμένων
Μαρία Μαράκη, MMedSc - Επιστημονική Συνεργάτης
Επίκουρος Καθηγητής Εργοφυσιολογίας & Διατροφής Αθλουμένων
Μαρία Μαράκη, MMedSc - Επιστημονική Συνεργάτης
Η σχέση μεταξύ απώλειας υγρών και αθλητικής απόδοσης διαπιστώθηκε πρώτη φορά από τον διάσημο Πορτογάλο μαραθωνοδρόμο Lazaro, ο οποίος παρατήρησε ότι όσο πιο πολλά υγρά έχανε με την εφίδρωση κατά τη διάρκεια του Μαραθωνίου, τόσο μειωνόταν η απόδοσή του. Στην Ολυμπιάδα της Στοκχόλμης το 1912, ο Lazaro προσπάθησε και κατάφερε να σταματήσει την αφυδάτωση εξ αιτίας της εφίδρωσης, επικαλύπτοντας το σώμα του με μια παχύρρευστη αδιάβροχη κρέμα. Αυτή όμως η «τεχνητή» μείωση της εφίδρωσης απέβη μοιραία για τον Lazaro, αφού λίγο μετά τον τερματισμό του στο αγώνισμα του μαραθωνίου πέθανε από θερμοπληξία, μένοντας έτσι στην ιστορία ως ένας από τους δύο αθλητές που έχουν πεθάνει κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών αγώνων.
Η εφίδρωση και η εξάτμιση του ιδρώτα είναι αλληλένδετες διαδικασίες του ανθρώπινου οργανισμού, οι οποίες έχουν ως κοινό στόχο τη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της άσκησης σε θερμό περιβάλλον. Η μείωση των διαδικασιών αυτών με τεχνητά μέσα (όπως η κρεμά που χρησιμοποίησε ο Lazaro) μπορεί να επιφέρει σοβαρά προβλήματα στην υγεία του ανθρώπου, οδηγώντας ακόμα και στο θάνατο. Από την άλλη όμως, η μείωση των υγρών του σώματος κατά 1% του σωματικού βάρους, η οποία είναι δυνατόν να προκληθεί από εφίδρωση μέσα σε 20 λεπτά έντονης άσκησης σε θερμό περιβάλλον, μπορεί επίσης να επιφέρει διαταραχές στο καρδιαγγειακό σύστημα, οδηγώντας σε σημαντική μείωση της αθλητικής απόδοσης και πιθανόν σε θερμικές διαταραχές.
Κατά την εφίδρωση, ταυτόχρονα με την απώλεια υγρών προκαλείται και απώλεια ηλεκτρολυτών με σημαντικότερη την απώλεια νάτριου. Και η διαταραχή στους ηλεκτρολύτες μπορεί να επιφέρει μείωση της αποδοτικότητας, αλλά και σοβαρά προβλήματα υγείας, εξ αιτίας της αρνητικής επίδρασής της στη λειτουργία των κυττάρων και των οργάνων του ανθρώπου.
Συνάμα, κατά τη διάρκεια της άσκησης εκτός από την προαναφερθείσα απώλεια υγρών και ηλεκτρολυτών, έχουμε και σημαντική απώλεια υδατανθράκων, οι οποίοι είναι η αγαπημένη καύσιμη ύλη των μυώνων. Τα αποθέματα των υδατανθράκων στον ανθρώπινο οργανισμό είναι σχετικά μικρά, και έτσι η μείωση των αποθεμάτων τους οδηγεί σε κόπωση με αποτέλεσμα την καταναγκαστική διακοπή της άσκησης ή την μείωση της έντασης.
Συνοψίζοντας, τα τρία στοιχεία, που μπορούν να μειώσουν την αθλητική απόδοση και να προκαλέσουν σοβαρές βλάβες στην υγεία των ασκουμένων, είναι η αφυδάτωση, η μείωση των αποθεμάτων υδατανθράκων και η ανισορροπία ηλεκτρολυτών. Έτσι λοιπόν γεννήθηκε η ιδέα και η ανάγκη αναπλήρωσης αυτών των στοιχείων μέσω των αθλητικών ποτών, γνωστών και ως sport drinks.
Το ερώτημα που προκύπτει συνήθως είναι το εξής:
Ενδείκνυται πράγματι η κατανάλωση αθλητικών ποτών και αν ναι ποιο είναι το ιδανικό αθλητικό ποτό;
Εξαρτάται. Σύμφωνα με το Αμερικάνικο Κολέγιο Αθλητιατρικής (American College of Sports Medicine) όταν η άσκηση διαρκεί λιγότερο από 1 ώρα η κατάποση αθλητικών υγρών δεν προσφέρει κανένα πλεονέκτημα σε σχέση με την πρόσληψη νερού. Η κατανάλωση αθλητικών ποτών κατά τη διάρκεια της άσκησης είναι πλεονεκτικότερη του νερού μόνο στις ακόλουθες περιπτώσεις: α) όταν η διάρκεια της άσκησης ξεπερνά τη 1 ώρα, β) όταν μετά το τέλος της άσκησης ακολουθεί επόμενη άσκηση σε μικρό χρονικό διάστημα (π.χ. πρωινή και απογευματινή προπόνηση ή προκριματικοί και τελικοί αγώνες), γ) όταν η άσκηση ξεκινά με μειωμένα τα αποθέματα υδατανθράκων ή ηλεκτρολυτών.
Ειδικότερα στην καλαθοσφαίριση, τόσο στην πολύωρη προπόνηση όσο και στους αγώνες η κατανάλωση των αθλητικών ποτών, τα οποία έρχονται να συμπληρώσουν
τη διατροφή των καλαθοσφαιριστών καθυστερούν τη μείωση των επιπέδων ενέργειας, προλαμβάνουν την αφυδάτωση και επιταχύνουν την επανασύνθεση των αποθεμάτων ενέργειας προετοιμάζοντάς τους με αυτόν τον τρόπο για την επόμενη προπόνηση και τους αγώνες.
Και η επιλογή του ιδανικού αθλητικού ποτού εξαρτάται από διάφορους παράγοντες όπως: η χρονική στιγμή κατανάλωσης του ποτού (πριν, κατά τη διάρκεια ή μετά την άσκηση), η συνολική διάρκεια της άσκησης, η περιεκτικότητά του ποτού σε ηλεκτρολύτες και σε υδατάνθρακες, ο τύπος των υδατανθράκων που περιέχει, η απορροφητικότητά του στο πεπτικό σύστημα, και φυσικά η γεύση του ποτού.
Αξίζει να επισημάνουμε ότι δεν υπάρχει ιδανικό αθλητικό ποτό που να καλύπτει όλες τις περιπτώσεις και τις διατομικές διαφορές των αθλητών.
Οι γενικότερες συμβουλές που θα μπορούσαμε να δώσουμε στους αθλητές του μπάσκετ όσον αφορά την επιλογή του αθλητικού ποτού είναι οι εξής:
Βασισμένοι στις παραπάνω συμβουλές μπορείτε να φτιάξετε και το δικό σας αθλητικό ποτό. Η διάσημη Αμερικανίδα διατροφολόγος Nancy Clark προτείνει την ακόλουθη συνταγή: Βράζουμε 60 ml νερό και προσθέτουμε 4 κουταλιές της σούπας ζάχαρη και ¼ κουτάλι του γλυκού αλάτι. Προσθέτουμε 60 ml χυμό πορτοκάλι και το αναμειγνύουμε με 940ml κρύο νερό. Το αθλητικό σας ποτό είναι έτοιμο.
Οι παραπάνω συμβουλές συμφωνούν με την επίσημη θέση του Αμερικάνικου Κολλεγίου Αθλητιατρικής που είναι δημοσιευμένες στο ακόλουθο άρθρο: American College of Sports Medicine Position Stand on Exercise and Fluid Replacement. Med. Sci. Sports Exerc., 28(1):I-vii, 1996.
Η εφίδρωση και η εξάτμιση του ιδρώτα είναι αλληλένδετες διαδικασίες του ανθρώπινου οργανισμού, οι οποίες έχουν ως κοινό στόχο τη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της άσκησης σε θερμό περιβάλλον. Η μείωση των διαδικασιών αυτών με τεχνητά μέσα (όπως η κρεμά που χρησιμοποίησε ο Lazaro) μπορεί να επιφέρει σοβαρά προβλήματα στην υγεία του ανθρώπου, οδηγώντας ακόμα και στο θάνατο. Από την άλλη όμως, η μείωση των υγρών του σώματος κατά 1% του σωματικού βάρους, η οποία είναι δυνατόν να προκληθεί από εφίδρωση μέσα σε 20 λεπτά έντονης άσκησης σε θερμό περιβάλλον, μπορεί επίσης να επιφέρει διαταραχές στο καρδιαγγειακό σύστημα, οδηγώντας σε σημαντική μείωση της αθλητικής απόδοσης και πιθανόν σε θερμικές διαταραχές.
Κατά την εφίδρωση, ταυτόχρονα με την απώλεια υγρών προκαλείται και απώλεια ηλεκτρολυτών με σημαντικότερη την απώλεια νάτριου. Και η διαταραχή στους ηλεκτρολύτες μπορεί να επιφέρει μείωση της αποδοτικότητας, αλλά και σοβαρά προβλήματα υγείας, εξ αιτίας της αρνητικής επίδρασής της στη λειτουργία των κυττάρων και των οργάνων του ανθρώπου.
Συνάμα, κατά τη διάρκεια της άσκησης εκτός από την προαναφερθείσα απώλεια υγρών και ηλεκτρολυτών, έχουμε και σημαντική απώλεια υδατανθράκων, οι οποίοι είναι η αγαπημένη καύσιμη ύλη των μυώνων. Τα αποθέματα των υδατανθράκων στον ανθρώπινο οργανισμό είναι σχετικά μικρά, και έτσι η μείωση των αποθεμάτων τους οδηγεί σε κόπωση με αποτέλεσμα την καταναγκαστική διακοπή της άσκησης ή την μείωση της έντασης.
Συνοψίζοντας, τα τρία στοιχεία, που μπορούν να μειώσουν την αθλητική απόδοση και να προκαλέσουν σοβαρές βλάβες στην υγεία των ασκουμένων, είναι η αφυδάτωση, η μείωση των αποθεμάτων υδατανθράκων και η ανισορροπία ηλεκτρολυτών. Έτσι λοιπόν γεννήθηκε η ιδέα και η ανάγκη αναπλήρωσης αυτών των στοιχείων μέσω των αθλητικών ποτών, γνωστών και ως sport drinks.
Το ερώτημα που προκύπτει συνήθως είναι το εξής:
Ενδείκνυται πράγματι η κατανάλωση αθλητικών ποτών και αν ναι ποιο είναι το ιδανικό αθλητικό ποτό;
Εξαρτάται. Σύμφωνα με το Αμερικάνικο Κολέγιο Αθλητιατρικής (American College of Sports Medicine) όταν η άσκηση διαρκεί λιγότερο από 1 ώρα η κατάποση αθλητικών υγρών δεν προσφέρει κανένα πλεονέκτημα σε σχέση με την πρόσληψη νερού. Η κατανάλωση αθλητικών ποτών κατά τη διάρκεια της άσκησης είναι πλεονεκτικότερη του νερού μόνο στις ακόλουθες περιπτώσεις: α) όταν η διάρκεια της άσκησης ξεπερνά τη 1 ώρα, β) όταν μετά το τέλος της άσκησης ακολουθεί επόμενη άσκηση σε μικρό χρονικό διάστημα (π.χ. πρωινή και απογευματινή προπόνηση ή προκριματικοί και τελικοί αγώνες), γ) όταν η άσκηση ξεκινά με μειωμένα τα αποθέματα υδατανθράκων ή ηλεκτρολυτών.
Ειδικότερα στην καλαθοσφαίριση, τόσο στην πολύωρη προπόνηση όσο και στους αγώνες η κατανάλωση των αθλητικών ποτών, τα οποία έρχονται να συμπληρώσουν
τη διατροφή των καλαθοσφαιριστών καθυστερούν τη μείωση των επιπέδων ενέργειας, προλαμβάνουν την αφυδάτωση και επιταχύνουν την επανασύνθεση των αποθεμάτων ενέργειας προετοιμάζοντάς τους με αυτόν τον τρόπο για την επόμενη προπόνηση και τους αγώνες.
Και η επιλογή του ιδανικού αθλητικού ποτού εξαρτάται από διάφορους παράγοντες όπως: η χρονική στιγμή κατανάλωσης του ποτού (πριν, κατά τη διάρκεια ή μετά την άσκηση), η συνολική διάρκεια της άσκησης, η περιεκτικότητά του ποτού σε ηλεκτρολύτες και σε υδατάνθρακες, ο τύπος των υδατανθράκων που περιέχει, η απορροφητικότητά του στο πεπτικό σύστημα, και φυσικά η γεύση του ποτού.
Αξίζει να επισημάνουμε ότι δεν υπάρχει ιδανικό αθλητικό ποτό που να καλύπτει όλες τις περιπτώσεις και τις διατομικές διαφορές των αθλητών.
Οι γενικότερες συμβουλές που θα μπορούσαμε να δώσουμε στους αθλητές του μπάσκετ όσον αφορά την επιλογή του αθλητικού ποτού είναι οι εξής:
- 2 ώρες πριν την προπόνηση την έναρξη της προπόνησης συνιστάται η κατανάλωση 500 ml νερού ή διαλύματος υδατανθράκων ώστε να επιτευχθεί ένα φυσιολογικό επίπεδο ενυδάτωσης του οργανισμού και να δοθεί αρκετός χρόνος για την αποβολή του τυχόν πλεονάσματος του νερού.
- Η κατανάλωση των υγρών πρέπει να ξεκινήσει με την έναρξη της προπόνησης. Δεν πρέπει να περιμένει κανείς μέχρι να αρχίσει η αφυδάτωση και η μείωση των ενεργειακών αποθεμάτων για να ξεκινήσει.
- Η θερμοκρασία των ποτών είναι προτιμότερο να κυμαίνεται μεταξύ 10-15C έτσι ώστε και να είναι ευχάριστη η κατανάλωση τους και να μεγιστοποιείται η απορροφητικότητά τους.
- Τα αθλητικά ροφήματα θα πρέπει να περιέχουν:
- Υδατάνθρακες. Η περιεκτικότητά τους σε υδατάνθρακες θα πρέπει να είναι 40-80 g ανά λίτρο υγρού, δηλαδή διάλυμα 4-8% (g ανά 100 ml υγρού). Περαιτέρω αύξηση της περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες μπορεί να προκαλέσει γαστροεντερικές διαταραχές. Η κατανάλωση ποτών με περιεκτικότητα υδατανθράκων άνω του 10% μπορεί να προκαλέσει μεγαλύτερη αφυδάτωση μετακινώντας υγρά προς το γαστρεντερικό σύστημα.
- Νάτριο. Η περιεκτικότητα του νατρίου δεν θα πρέπει να υπερβαίνει το 0.5 με 0.7 g ανά λίτρο ποτού. Το νάτριο βελτιώνει τη γευστικότητα του ποτού, αυξάνει την απορροφητικότητά του και προλαμβάνει τη μείωση των αποθεμάτων νατρίου. Επιπλέον καθυστερεί τη γρήγορη μείωση της δίψας που σχετίζεται με την κατανάλωση σκέτου νερού και που οδηγεί στη πρόωρη παύση της κατανάλωσης υγρών. Με άλλα λόγια, όταν καταναλώνουμε μόνο νερό το αίσθημα της δίψας απομακρύνεται πριν την αναπλήρωση των αναγκαίων αποθεμάτων υγρών. Το όφελος επιπρόσθετων ηλεκτρολυτών εκτός του νατρίου είναι αμφίβολο.
- Ο συνολικός όγκος που θα πρέπει να καταναλώνεται είναι 600-1200 ml την ώρα διαλυμάτων που περιέχουν 4-8% υδατάνθρακες.
- Ερευνητές συμφωνούν ότι 30-60 g υδατανθράκων θα πρέπει να καταναλώνονται κατά τη διάρκεια έντονης άσκησης για τη διατήρηση των αποθεμάτων υδατανθράκων και κατά συνέπεια την καθυστέρηση της κόπωσης.
- Θα πρέπει να υπενθυμίσουμε πως τα αθλητικά ροφήματα είναι πλούσια σε θερμίδες και σε περίπτωση που κάποιος επιθυμεί τη μείωση του σωματικού του βάρους θα πρέπει να κάνει ελεγχόμενη χρήση των ποτών αυτών.
Βασισμένοι στις παραπάνω συμβουλές μπορείτε να φτιάξετε και το δικό σας αθλητικό ποτό. Η διάσημη Αμερικανίδα διατροφολόγος Nancy Clark προτείνει την ακόλουθη συνταγή: Βράζουμε 60 ml νερό και προσθέτουμε 4 κουταλιές της σούπας ζάχαρη και ¼ κουτάλι του γλυκού αλάτι. Προσθέτουμε 60 ml χυμό πορτοκάλι και το αναμειγνύουμε με 940ml κρύο νερό. Το αθλητικό σας ποτό είναι έτοιμο.
Οι παραπάνω συμβουλές συμφωνούν με την επίσημη θέση του Αμερικάνικου Κολλεγίου Αθλητιατρικής που είναι δημοσιευμένες στο ακόλουθο άρθρο: American College of Sports Medicine Position Stand on Exercise and Fluid Replacement. Med. Sci. Sports Exerc., 28(1):I-vii, 1996.
About STARENTZIS SAKIS
.jpg)
