Η ομάδα (II)

Της Γαλάτειας Γιώτη

Αθλητικός Ψυχολόγος

Οι αθλητικές ομάδες δεν διαφέρουν πολύ από άλλα κοινωνικά σύνολα.

Έχουν δομή, κανόνες, μέλη με ξεχωριστές προσωπικότητες και ικανότητες τα οποία προσφέρουν στην ομάδα και συνθέτουν την ταυτότητά της ανάλογα, τον δικό τους τρόπο επικοινωνίας και τον δικό τους τρόπο να συντονίζονται και να λειτουργούν. Συνεπώς, η δομή μιας ομάδας εξαρτάται αποκλειστικά από την ίδια και από τον τρόπο που οι παίκτες της συνυπάρχουν. Όμως είναι κάποια βασικά χαρακτηριστικά τα οποία όπως δείχνουν τα πράγματα, πάντα πρέπει να υπάρχουν, να δουλεύονται και να εξελίσσονται σε μια αθλητική ομάδα ώστε αυτή να γίνεται αποτελεσματική.

Αυτά είναι οι Ρόλοι και οι κοινωνικές Νόρμες.
Οι Ρόλοι, όπως είναι σαφές, είναι κατανεμημένοι ανάλογα με τις ανάγκες του παιχνιδιού, τις θέσεις των παικτών, την τακτική που αποφασίζει να ακολουθήσει ο προπονητής και γενικότερα σε ό,τι αφορά το αγωνιστικό επίπεδο ο καθένας συνήθως ξέρει τι πρέπει να κάνει. Το ίδιο ισχύει και για το προπονητικό team και όσους επαγγελματίες είναι γύρω από μια ομάδα. Εκτός όμως από τους λειτουργικούς, επίσημους ρόλους υπάρχουν και αυτοί που δίνονται ανεπίσημα, και είναι συνήθως κοινωνικοί ρόλοι, οι οποίοι πηγάζουν από τη συνύπαρξη και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των παικτών.

Έτσι, κάποιος μπορεί να ο ‘εμψυχωτής’, άλλος μπορεί να είναι ο ‘διπλωμάτης’ που βοηθάει

στις σχέσεις μεταξύ των παικτών, άλλος μπορεί να έχει τον ρόλο του ‘αντιπροσώπου’ ως προς άλλες ομάδες, κ.τ.λ. Ο προπονητής θα έπρεπε λοιπόν να δώσει προσοχή και σε αυτά τα στοιχεία και ενίοτε να τα ενισχύει, καθώς αυτά μπορεί να τα διαθέτουν παίκτες οι οποίοι δεν είναι στο προσκήνιο αγωνιστικά, αλλά μπορούν να βοηθούν την ομάδα τους με άλλους τρόπους, εξίσου σημαντικούς.

Υπάρχουν όμως δύο βασικές συνθήκες για να λειτουργήσουν οι ρόλοι και να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητα μιας ομάδας.  Οι ρόλοι πρέπει να είναι ξεκάθαροι και αποδεκτοί από τους παίκτες. Δηλαδή ο προπονητής πρέπει να κάνει προσεκτική δουλειά και ουσιαστική επαφή με τους παίκτες του ώστε να καταλάβει ο καθένας τι τους ζητάει να κάνουν, μέσα κ έξω από το γήπεδο, και ύστερα να προσπαθήσει να τους πείσει να αποδεχτούν τους ρόλους τους, εξηγώντας πόσο σημαντικοί είναι για την ομάδα και πως συνεισφέρουν στην απόδοση και την επιτυχία της.

Όταν ένας αθλητής έχει διαχωρίσει στο μυαλό του τι είναι αυτό που πρέπει να κάνει, όταν ξέρει τι περιμένει ο προπονητής και η ομάδα του απ’αυτόν, τότε τα κίνητρά του ενισχύονται, οι στόχοι αποκτούν άλλη δυναμική και κατά συνέπεια τον βοηθάμε να έχει καλύτερη διάθεση για δουλειά και προσπάθεια. Απ’την άλλη, αρκετές φορές δημιουργούνται παρεξηγήσεις και ‘κόντρες’ μεταξύ παικτών και προπονητών επειδή οι ρόλοι και οι προσδοκίες δεν είναι ξεκάθαρες έννοιες και από την εμπειρία μου μπορώ να πω ότι οι παίκτες έχουν απορίες, αμφισβητούν αν οι προπονητές γνωρίζουν τις πραγματικές τους ικανότητες, συγκρίνουν άσκοπα τους εαυτούς τους με άλλους παίκτες οι οποίοι παίζουν στη θέση που οι ίδιοι θα ήθελαν να παίζουν, και γενικά η ομαδικότητα διαταράσσεται μόνο και μόνο από την παράλειψη αυτής της διαδικασίας, η οποία είναι ουσιαστική.

Σ’αυτή τη διαδικασία, εκτός από την προσωπική επαφή του προπονητή με κάθε παίκτη, ομαδικές συζητήσεις μπορούν να βοηθήσουν και να φέρουν στην επιφάνεια θέματα και παρεξηγήσεις που υποβόσκουν, και βρίσκουν λύση μέσα από την ανοιχτή συζήτηση.
Ένα άλλο στοιχείο της δομής μιας ομάδας είναι οι Νόρμες. Αυτές είναι συνήθως στοιχεία που καθορίζονται επίσημα ή ανεπίσημα από μια ομάδα και αφορούν στο επίπεδο απόδοσης, στον τρόπο λειτουργίας, στις πεποιθήσεις, στη συμπεριφορά και σε άλλα στοιχεία, τα οποία τα μέλη πρέπει να αφομοιώσουν και να ακολουθήσουν . Θα έλεγα ότι είναι η βασική διαδικασία ένταξης του ατόμου στην ομάδα, και συχνά τα νέα μέλη δέχονται τις ‘πιέσεις’ ώστε να συντονιστούν και να αποδεχτούν αυτά τα στοιχεία.

Οι νόρμες είναι αυτό  που πολύ συχνά αναφέρουμε στον αθλητισμό ως ‘σχολή’, π.χ. λέμε η γερμανική σχολή του ποδοσφαίρου, το οποίο σημαίνει ότι μέσα στις δεκαετίες μια ομάδα ή ένα άθλημα επιδεικνύει τα ίδια χαρακτηριστικά και επαναλαμβάνει συμπεριφορές και έτσι ξέρουμε, στο παράδειγμά μας, ότι η γερμανική ομάδα δεν παρατάει ποτέ την προσπάθεια μέχρι να λήξει ο αγώνας, ή το ποδόσφαιρό της είναι δυναμικό και σκληροτράχηλο, κτλ, και βλέπουμε αυτό να ακολουθείται από νέες γενιές παικτών και έτσι οι νόρμες που κάποτε εδραιώθηκαν, αποτελούν βασικό χαρακτηριστικό μιας ομάδας, ανεξάρτητα από τα χρόνια που περνούν. Οι νόρμες επίσης μπορούν να αφορούν εσωτερικές λειτουργίες, όπως π.χ. ένας νέος παίκτης πρέπει να κουβαλάει τα μπουκάλια με το νερό, ή οι νόρμες μπορεί να αναφέρονται σε  επιδόσεις στις οποίες στοχεύει η ομάδα (νόρμες παραγωγικότητας) και ο,τιδήποτε κατώτερο αυτών των επιδόσεων να αποτελεί απογοήτευση, κ.τ.λ.

Οι νόρμες μπορούν λοιπόν να έχουν ισχυρές επιδράσεις στη συμπεριφορά των παικτών, και αυτό που δε θέλει ένας προπονητής είναι να χάσει τον έλεγχο της ομάδας του εξ’αιτίας αυτών των κοινωνικών φαινομένων. Έτσι θα έπρεπε να διαχειρίζεται αυτά τα θέματα και να μπορεί να εδραιώνει θετικές νόρμες και θα έλεγα σε γενικότερο βαθμό θετικές εμπειρίες για τους παίκτες του. Μέσα πάλι από συζήτηση, ή από την χρησιμοποίηση θετικών προτύπων μέσα στην ομάδα, ένας προπονητής μπορεί να καταφέρει να διαμορφώσει την ταυτότητα και την προσωπικότητα της ομάδας του. Όμως χωρίς τη συνεργασία των μελών, τα αποτελέσματα δεν θα είναι τα καλύτερα δυνατά.

Έτσι λοιπόν οδηγούμαστε στη μεγάλη συζήτηση για την επικοινωνία  μέσα σε μια ομάδα και το περιβάλλον μέσα στο οποίο όλα αυτά τα φαινόμενα λαμβάνουν χώρα, και στη μεγάλη σημασία που έχουν αυτά για την επιτυχία, καθώς και στην ηγεσία, την ικανότητα δηλαδή του ατόμου που συντονίζει  (δηλαδή του προπονητή), τα οποία θα αποτελέσουν τα επόμενα θέματα για συζήτηση.

ΠΗΓΗ http://www.onsports.gr