Δείκτης CK και Υπερπροπόνηση

Αφορμή για αυτό το σύντομο άρθρο ήταν η, για πολλοστή φορά, η ερώτηση σχετικά με τα αυξημένα επίπεδα του ενζύμου CK (Creatine Κinase, κρεατινική κινάση) μετά από κάποια αιματολογική εξέταση αθλητή.
Πότε είναι υπερβολικά υψηλές οι τιμές, τι σημαίνει αυτό για την υγεία του αθλητή; Πρέπει να σταματήσει την προπόνηση, ανάλογα με τις τιμές του συγκεκριμένου δείκτη;


Παραθέτω λοιπόν κάποια γρήγορα στοιχεία σχετικά με την αξία και την χρήση του CK ως δείκτη υπερκόπωσης, έτσι ώστε να μην υπάρχει σύγχιση και κυρίως βιαστηκές κρίσεις κι αποφάσεις σε σχέση με την υγεία και προπονητικό πρόγραμμα του αθλητή:


Γενικά:


- Το ένζυμο κρετινική κινάση (CK) συντίθεται από δυο υπομονάδες, από τις οποίες σχηματίζονται τρία διαφορετικά ισοένζυμα στο κυτταρόπλασμα (CK-MM, CK-MB και CK-BB) και δυο που απαντώνται στα μιτοχόνδρια.
- Διαφορετικές μορφές απαντώνται σε διαφορετικούς ιστούς. Η μορφή CK-MM βρίσκεται στο μυϊκό ιστό, η CK-BB αφθονεί στον εγκέφαλο και η μορφή CK-MB στην καρδιά.
- Η ΚΚ παίζει ζωτικό ρόλο στην παραγωγή ενέργειας, καταλύοντας την βασική αντίδραση για την παραγωγή ενέργειας:

PC + ADP ---> ATP + Cr

- Η καστροφή των κυττάρων των συγκεκριμένων ιστών έχει ως αποτέλεσμα την διάχειση της CK στο αίμα, αυξάνοντας τις ανιχνεύσιμες τιμές της στον ορό του αίματος.
- Αυξημένες τιμές υγκεκριμένων ισοενζύμων χρίζουν περαιτέρω ανάλυσης μιας και μπορεί να αποτελούν ενδείξεις για μια σειρά από σοβαρότερες ασθένειες (μυϊκές δυστροφίες, έμφραγμα του μυοκαρδίου, ροβδομυόλυση κα.).
- Οι συγκέντρωση της CK στον ορό του αίματος εξαρτάται από τη σωματική μάζα, από το επίπεδο δραστηριότητας του ατόμου, το φύλο, την ράτσα, καθώς και από περιβαλλοντικούς παράγοντες (βλέπε παρακάτω).


CK και Άσκηση:


- Μετά από έντονη άσκηση, οι τιμές της του ενζύμου τύπου CK-MM είναι αυξημένες, ως αποτέλεσμα της καταστροφής μυϊκών κυττάρων (καθώς και της αύξησης της διαπερατότητας της κυτταρικής μεμβράνης) και της ακόλουθης διάχυσης του στο αίμα.
- Τα ανώτερα και κατώτερα όρια τιμών είναι διαφορετικά για άντρες και γυναίκες, καθώς επίσης και για αθλητές και μη αθλητές.

Πιο συγκεκριμένα, στην βιβλιογραφία έχουν αναφερθεί ποικίλες τιμές για την CK ανάλογα με το άθλημα και το επίπεδο της δραστηριότητας. Ενδεικτικά, αναφέρω τα όρια όπως δημοσιεύονται στην πηγή 4 και αφορούν αθλητές διαφόρων αθλημάτων, καθώς και μη αθλητές:

Άτομα με χαμηλή δραστηριότητα (καθόλου άσκηση): Άνδρες 24 - 195 IU/L, γυναίκες 24 - 170 IU/L

Άτομα μέτριας δρασητιότητας (άσκηση 2 με 3 φορές/εβδ): Άνδρες 369 - 728, γυναίκες 141 - 345

Αθλητές: Άνδρες 881 - 1479, γυναίκες 404 - 836

Από τα παραπάνω είναι ξεκάθαρο ότι οι φυσιολογικές τιμές για αθλητές είναι διαφορετικές από αυτές των ατόμων που κάνουν καθιστική ζωή, πράγμα που πρέπει να λαμβάνεται υπ όψιν στην ανάλυση και εξαγωγή συμπερασμάτων από τα αποτελέσματα των αιματολογικών εξετάσεων.


- Διαφορετικές αθλήματα προκαλούν διαφορετική αύξηση στις τιμές της CK, λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους. Για παράδειγμα, τα ανώτατα όρια για ποδοσφαιριστές ήταν τα τριπλάσια σε σχέση με αυτά των κολυμβητών. Η διαφορά αυτή μπορεί να προκαλείται επειδή το ποδόσφαιρο απαιτεί πολύ έντονες επαναλαμβανόμενες μειομετρικές και κυρίως έκκεντρες μυϊκές συστολές, έχει μεγάλη διάρκεια, συχνές και βίαιες σωματικές επαφές, χαρακτηριστικά που προκαλούν μεγαλύτερη καταστροφή μυϊκών κυττάρων. Πολύ υψηλές τιμές παρατηρούνται επίσης σε αθλητές τριάθλου, μαραθωνίου και υπερμαραθωνίου, μετά το πέρας των αγώνων.

- Οι τιμές του CK είναι αυξημένες μετά από έντονη άσκηση και στην συνέχεια σταδιακά πέφτουν, ενώ ο ρυθμός εμφάνισης στο αίμα εξαρτάται από το προπονητικό επίπεδο του αθλητή, το είδος, την ένταση και την διάρκεια της άσκησης. Πιο συγκεκριμένα, η κορύφωση των τιμών παρατηρείται περίπου 12 ώρες μετά την άσκηση και σταδιακά πέφτουν στις επόμενες 48 με 72 ώρες, σε περίπτωση που δεν ακολουθήσει άλλη δραστηριότητα.
- Σε αθλητές που ασκούνται συστηματικά, οι τιμές μπορεί να είναι διαρκώς αυξημένες, αντικατοπτρίζοντας την επιβάρυνση, όχι μόνο από την τελευταία προπόνηση, αλλά και από τις προπονήσεις των προηγούμενων ημερών.
- Τα όρια του κάθε ατόμου σε σχέση με τις ανώτατες και κατώτατες και ανώτατες τιμές διαφέρουν. Υπάρχουν δηλαδή responders και non responders, με κάποια άτομα να εμφανίζονουν με σταθερά χαμηλότερα ή υψηλότερα επίπεδα CK σε σχέση με κάποια άλλα.
- Η μέτρηση των επιπέδων της CPK στο αίμα δεν αποτελεί από μόνη της ένδειξη υπερκόπωσης ή υπερπροπόνησης (ούτε δίνει πληροφορίες σχετικά με την πιθανότητα τραυματισμού του αθλητή) και σίγουρα πρέπει να συνυπολογιστούν κι άλλοι παράγοντες , όπως:


o Μείωση της απόδοσης
o Συνεχής κόπωση
o Αδυναμία περαίωσης της προπόνησης
o Μειωμένη Αερόβια ικανότητα
o Μειωμένη δύναμη
o Αύξηση καρδιακής συχνότητας στην ηρεμία
o Αυξημένη καρδιακή συχνότητα σε άσκησης υπομέγιστης έντασης
o Συχνά κρυολογήματα ή μόλυνσης του αναπνευστικού
o Δυσκολία στον ύπνο ή κακό ύπνο
o Έλλειψη κινήτρου, κατάθλιψη
o Μειωμένη όρεξη
o Διαταραχή του κύκλου στις γυναίκες
o Απώλεια βάρους
o Χαμηλή τεστοστερόνη, υψηλή κορτιζόλη
o Χρόνια υψηλό CPK


Να σημειώσουμε ότι η αντίδραση του κάθε αθλητή στην υπερκόπωση είναι καθαρά ατομική και δεν παρουσιάζουν όλοι τα ίδια συμπτώματα και φυσικά δεν παρουσιάζουν όλα τα παραπάνω ταυτόχρονα. Το πιο σημαντικό στοιχείο είναι ίσως η μείωση της απόδοσης στο αντίστοιχο άθλημα που αγωνίζεται ο αθλητής. Χωρίς την μείωση της απόδοσης δεν μπορούμε να μιλάμε για υπερκόπωση.


Με βάση τα παραπάνω είναι ξεκάθαρο ότι μόνο ο εξειδικευμένος ιατρός θα κρίνει αν η αυξημένες τιμές χρίζουν περεταίρω διερεύνησης, σε περίπτωση που είναι σταθερά αυξημένες πάνω από τα ενδεδειγμένα όρια ή αν υποπτεύεται την ύπαρξη κάποιας άλλης κατάστασης. Στην συνέχεια με την βοήθεια του γυμναστή (και φυσικά του εργοφυσιολόγου αν είναι δυνατόν) και του προπονητή θα είναι ασφαλές να δοθούν οδηγίες στον αθλητή σε σχέση με την διαχείριση της προπόνηση.



Κώστας Χατζηχρήστος, MEd, CSCS


Head Performance Specialist CSKA Moscow Basketball
Director of Performance, Performance22
Performance and Rehabilitation and Sports Medicine Center


Βιβλιογραφία:


1. Bessa A., Oliveira V., Agostini G., Oliveira R., Oliveira A., White G., Wells G., Teixera D., Espindola F (2016). Exercsie intensity and recovery: Biomarkers of injury, inflammation, and oxidative stress. J Strength Cond Res 30 (2), 311 – 319.
2. Brancaccio P., Maffulli N., Limongelli F.M. (2007). Creatine kinase monitoring in sport medicine. Br Med Bull, 81 – 82, 209-30.
3. Kreamer W.J., Spiering B.A., Volek J.S., et al (2005). Recovery from a national collegiate athletic association division I football game: muscle damage and hormonal status. J Strength Cond Res, 23(1) , 2-10.
4. Mougios V (2007). Reference intervals for serum creatine kinase in athletes. Br J Sports Med, 41: 647 – 678.
5. Tatsuka M, Nakaji S., Susuki K., Sugawara K., Sato K. (2002). Break point in serum creatine kinase release after endurance exercise. J Appl Physiol, 93, 1280 – 1286

ΠΗΓΗ http://www.performance22.gr/


Αν το επιθυμείτε πατήστε LIKE στην επίσημη σελίδα του Coachbasketball.gr στα  social media και στηρίξτε την προσπάθεια μας H ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΟ ΜΠΑΣΚΕΤ ΕΙΝΑΙ ΕΔΩ...!!!