Εγχειρίδιο για ερασιτέχνες προπονητές ακαδημιών καλαθοσφαίρισης και όχι μόνο…

Του Μίλτου Χειμωνίδη, καθηγητή Φυσικής Αγωγής 

Πολλοί ερασιτέχνες προπονητές και παράγοντες, κηδεμόνες, αθλητές άλλα και φίλαθλοι στην χώρα μας, συγχέουν τον επαγγελματικό αθλητισμό που παρακολουθούν στις οθόνες τους, με αυτόν που κάνουμε οι υπόλοιποι, στο δικό μας ερασιτεχνικό επίπεδο. Μιμούνται τις συμπεριφορές των επαγγελματιών προπονητών και παικτών που βλέπουν στις οθόνες τους, των οποίων η καριέρα και ο μισθός τους εξαρτώνται από το εάν θα κερδίζουν τον αγώνα «με κάθε μέσο» και από τα στατιστικά τους γενικότερα.

Σε εμάς όμως όλα αυτά είναι δευτερεύοντα και δεν μπορεί να έχουν τελικά την ίδια αξία, ούτε χρειάζεται να πληρώσουμε εμείς ή τα παιδιά μας το τίμημα. Όταν είσαι επαγγελματίας και ζεις από το άθλημα έχεις σίγουρα άλλες προτεραιότητες, αφού παίζεις με βασικό γνώμονα την νίκη και την τελική κατάταξη της ομάδας σου, ενώ εμείς θα πρέπει να θέσουμε λίγο διαφορετικές αξίες και στόχους, όπως στο να εστιάσουμε περισσότερο στην σωστή διαδικασία, στην συνεχή πρόοδο και στην δια βίου μάθηση…

Για εμάς η νίκη δεν είναι το παν (ακόμα και όταν παίζουμε με γνώμονα το σκορ), οπότε και η συμπεριφορά μας προς τους νεαρούς -εν δυνάμει- αθλητές μας δεν γίνεται να καθρεπτίζει τους επαγγελματίες που μας έχουν γαλουχήσει, ή τους εναπομείναντες «παραδοσιακούς» προπονητές…

Στις ακαδημίες των ομάδων της χώρα μας, όπου αρκετοί θεωρούν πως το Μπάσκετ είναι πλέον εθνικό μας σπορ, απασχολούνται συνήθως άτομα νεαρά σε ηλικία, πρώην ή νυν παίκτες των αντρικών ομάδων, για να πάρουν ένα «χαρτζιλίκι», ενώ σπανίως τα άτομα αυτά είναι προπονητικά καταρτισμένα. Συχνά αυτοί βρίσκονται χωρίς καμία καθοδήγηση ή χωρίς καμιά απαίτηση από τα σωματεία τους, τα οποία επαφίενται στην καλή τους θέληση ή απλά στην εμπειρία τους από την συμμετοχή τους στο άθλημα.

Όταν όμως επιθυμείς να δημιουργήσεις κάτι σταθερό που να μπορεί να φτάσει ψηλά και να αντέξει στον χρόνο, πρέπει να δουλεύεις «αρχιτεκτονικά», να δίνεις δηλαδή ιδιαίτερη προσοχή στην βάση σου, στα θεμέλιά σου και μόνο τότε μπορείς να ελπίζεις πως θα καταφέρεις να φτάσεις ψηλά στο μέλλον.

Ουσιαστικά, μόνο οι μεγαλύτερες ομάδες της χώρας μας έχουν καταρτισμένα άτομα στις ακαδημίες τους, άτομα που γνωρίζουν πώς να διδάξουν σωστά το αντικείμενο του προπονητή αναπτυξιακών ηλικιών.

Πιθανότατα «τα ράσα δεν κάνουν τον παπά» και δεν σημαίνει και πως όποιος έχει δίπλωμα προπονητή είναι σίγουρα ο καταλληλότερος, αλλά είναι βέβαιο πως δεν αρκεί απλά να καταφέρνεις να κάνεις καλά κάτι ο ίδιος, για να μπορείς να το διδάξεις και να το μεταδώσεις σωστά σε κάποιον άλλον…

«Σημασία δεν έχει τελικά τι γνωρίζει ο δάσκαλος, αλλά το τι μπορεί να διδάξει στον μαθητή!!!»(Ευθύμης Κιουμουρτζόγλου)

-«Ο χώρος αυτός δεν πρέπει να είναι πρόχειρο πεδίο ενασχόλησης για κάποιους πρώην ή εν ενεργεία παίκτες, που δεν έχουν βασικές γνώσεις παιδαγωγικής και ειδικής προπονητικής για παιδιά…» Μιχ. Αναστασιάδης, Αναλυτικό Πρόγραμμα Προπόνησης Αρχαρίων Καλαθοσφαίρισης

Οι περισσότεροι εμπλεκόμενοι στον αθλητισμό της χώρας μας θεωρούν πως είναι γνώστες του αντικειμένου, από τους ερασιτέχνες προπονητές μέχρι τους παράγοντες, από τους πρώην αθλητές μέχρι τους κηδεμόνες και ο καθένας από εμάς γνωρίζει πολύ καλύτερα, την δουλειά του αλλουνού!

Οι περισσότεροι βέβαια είναι γνώστες «εξ’ επιφοιτήσεως» ή από «εμπειρία» στον χώρο, μικρή ή μεγάλη, ή και μόνο από οθόνης, αφού λίγοι τελικά διαθέτουν σήμερα τον πολύτιμο χρόνο τους για να μελετήσουν ουσιαστικά το αντικείμενο. Ας μην ξεχνάμε πως είμαστε και η χώρα με τους 10 εκατομμύρια προπονητές…

 

Οποιοσδήποτε θα μπορούσε να μελετήσει τις αρχές της προπονητικής, αλλά και τις απαιτήσεις συγκεκριμένου αθλήματος, και ίσως θα του είναι και πιο εύκολο εάν έχει ασχοληθεί στο παρελθόν με αυτό. Κάποιες φορές βέβαια γίνεται και πιο δύσκολο…

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΠΡΟΠΟΝΗΤΙΚΗ:

Προπονητική είναι η ΕΠΙΣΤΗΜΗ που ασχολείται με την ανεύρεση και την διδαχή των πιο αποτελεσματικών μεθόδων για να φτάσουμε στο καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Το κλειδί είναι να καταναλώσουμε λιγότερο κόπο και ενέργεια και να έχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα σε ασφαλώς λιγότερο χρόνο από αυτόν που θα μας χρειαζότανε εάν δεν ακολουθούμε τις υποδείξεις της.

Η προπονητική είναι όμως και ΤΕΧΝΗ. Γεγονός που αποδεικνύεται εύκολα με την διαπίστωση πως δεν διακρίνονται ομοίως όλοι όσοι ασχολούνται με το έργο του προπονητή και δεν είναι όλοι εξίσου αποτελεσματικοί. Όλοι μπορούν να κατέχουν δίπλωμα οδήγησης αυτοκινήτου, πόσοι όμως καταφέρνουν να οδηγούν σαν τον Schumacher; Μ’ άλλα λόγια, η προπονητική βασίζεται και στην προσωπική ικανότητα, εμπειρία και εξάσκηση, όπως ακριβώς συμβαίνει και με το αθλητικό αποτέλεσμα.

Συνοψίζοντας: ΠΡΟΠΟΝΗΤΙΚΗ = ΕΠΙΣΤΗΜΗ + ΤΕΧΝΗ

Τελικά για την άσκηση της προπονητικής απαιτούνται ΓΝΩΣΕΙς  αλλά και ΑΠΟΨΕΙΣ, που δεν βασίζονται όμως απλά στην «εμπειρία» μας στον χώρο, αλλά σέβονται τις κατακτήσεις όλων των υπολοίπων επιστημών που συνθέτουν την προπονητική επιστήμη (όπως βιοχημεία της άσκησης, κινητική μάθηση, ανατομία, αθλητική ψυχολογία κλπ )…

«αν η εμπειρία από μόνη της δήλωνε γνώση, τότε όλοι οι παππούδες θα ήτανε σοφοί… »

                 Οφάκογλου Αριστείδης Basketball Coach AllStar bc 2013:

Ένας πολύ σημαντικός παράγοντας για να φτάσει ψηλά ένας προπονητής είναι η σωστή συμπεριφορά του. Στον τομέα αυτόν υστερούν αρκετοί προπονητές και ιδιαίτερα οι Έλληνες. Είναι πολλά και καθημερινά τα αρνητικά σχόλια και τα παράπονα των αθλητών και των γονιών τους για την συμπεριφορά των προπονητών απέναντι τους, στις προπονήσεις και τους αγώνες.

Η κακή συμπεριφορά απογοητεύει, αποθαρρύνει και πολλές φορές είναι η αιτία που κυρίως τα νέα παιδιά (ακαδημίες) φεύγουν από τους χώρους άθλησης. Η κακή συμπεριφορά πλήττει θανάσιμα τα συναισθήματα, την αξιοπρέπεια και γενικώς την προσωπικότητα των αθλητών. Η ελευθερία σκέψης, δράσης, αποφασιστικότητας, πρωτοβουλίας, φαντασίας και δημιουργικότητας είναι αξίες που δεν καλλιεργούνται με τις προσβολές, βρισιές και της πάσης φύσεως ιδιοτροπίες του προπονητή.

Η τέχνη και η επιστήμη της προπονητικής έχουν εξελιχθεί σήμερα σε τέτοιο βαθμό, ώστε να απαιτούνται εξειδικευμένες γνώσεις. Η εξέλιξη των επιστημών της προπονητικής της καλαθοσφαίρισης και γενικώς όλων των αγωνισμάτων, ομαδικών και μη, είναι ραγδαία και γι’ αυτό απαιτείται συνεχής παρακολούθηση προγραμμάτων, σεμιναρίων, διαλέξεων και εκπαίδευσης ανωτέρου και ανωτάτου επιπέδου.

Γι αυτό το λόγο για να γίνει κανείς καλός προπονητής της καλαθοσφαίρισης δεν αρκεί μόνο η εμπειρία του ως παίκτης, όσο καλός και αν υπήρξε, αλλά χρειάζονται και άλλες γνώσεις και ικανότητες με συστηματική εκπαίδευση και συνεχή ενημέρωση.

Ας μην ξεχνάμε ότι πέρα από το θετικό ψυχολογικό κλίμα που πρέπει να υπάρχει σε κάθε προπόνηση, ο παίκτης πρέπει να τελειώνει την καθημερινή του προπόνηση έχοντας μάθει κάτι καινούριο. Αυτό θα αποτελέσει και το καλύτερο κίνητρο για την προπόνηση της επόμενης ημέρας.

Τέλος αγαπητοί προπονητές, αθλητές, παράγοντες, γονείς και παιδιά, να γνωρίζετε ότι τα καλά λόγια και η επιβράβευση ικανοποιούν την ανάγκη του αθλητή για κοινωνική αναγνώριση και παραδοχή, με αποτέλεσμα να ενισχύεται και να ενθαρρύνεται η παραγωγική και η κοινωνική του συμπεριφορά. Γι’ αυτό ο αθλητής συνδυάζει συνειδητά ή ασυνείδητα την καλή απόδοση και εκτιμάει καλύτερα τι σημαίνει σωστή ενέργεια και επιδιώκει την επανάληψή της. Έτσι μόνο θα μπορούμε να μιλούμε για έναν άλλο αθλητισμό και μία διαφορετική παιδεία στον χώρο της καλαθοσφαίρισης, στην υπηρεσία του ανθρώπου για τον άνθρωπο.

                                        

                                        Η επιστήμη της ψυχολογίας δηλώνει:

«τα κίνητρα και οι στόχοι ρυθμίζουν ΑΜΕΣΑ την προσπάθεια, ενέργεια και δράση των ατόμων και οι πράξεις των ατόμων κατευθύνονται ΚΥΡΙΩΣ από τα κίνητρα και τις προθέσεις τους!»

Ένα όμως από τα πιο σημαντικά κίνητρα που έχει οποιοσδήποτε ασχολείται με κάποια δραστηριότητα (είτε είναι αθλητής, είτε προπονητής…) είναι η αίσθηση να νιώθει ικανός και αποτελεσματικός από την συμμετοχή του σε αυτήν!

Κανένας δεν γουστάρει τελικά να ασχολείται με κάτι που τον κάνει να νιώθει δυσαρέσκεια, «ανικανότητα» και δεν βλέπει κανένα θετικό αποτέλεσμα από την προσπάθειά του, παρά ακούει συνεχώς φωνές, κατσάδες και γκρίνια…

Πάντοτε μπορούμε να βρούμε κάτι για το οποίο θα επιβραβεύουμε τα παιδάκια και θα ακούνε ένα «μπράβο» στην προπόνηση, ειδικότερα πριν τα διορθώσουμε σε κάτι…

ΕΟΚ 2008:

Ο μεγαλύτερος αριθμός των νεαρών αθλητών – αθλητριών που ασχολούνται με το μπάσκετ, δεν γίνονται αθλητές  υψηλού επιπέδου, μπορούν όμως να βοηθήσουν το μπάσκετ έχοντας αποκτήσει θετικές εμπειρίες. Είναι ξεκάθαρο ότι το άθλημα θα κερδίσει από αυτούς, τους μελλοντικούς προπονητές του, διαιτητές, παράγοντες, δημοσιογράφους, επιστήμονες στα σπορ και πάνω απ’ όλα σωστούς φιλάθλους.

Το πιο σημαντικό πράγμα που θα πρέπει να διδάξουμε στις ακαδημίες μας είναι το σωστό αθλητικό πνεύμα και η σωστή αθλητική παιδεία και αν καταφέρουμε να τους τα διδάξουμε αυτά, τα υπόλοιπα έπονται και γίνονται πολύ πιο εύκολα επιτεύξιμα!

Όταν ο προπονητής δεν έχει καταφέρει να διδάξει στα παιδιά πως δεν πρέπει να αντιμιλάνε στους προπονητές-διαιτητές, πως οι διαιτητές σφυρίζουν αυτό που παρατηρούν οι ίδιοι τους και όχι πάντοτε αυτό που συμβαίνει, πως τελικά και οι διαιτητές -όπως και οι προπονητές- είναι και αυτοί άνθρωποι που κάνουν λάθη -χωρίς αυτό να σημαίνει πως τα κάνουν εσκεμμένα-, τότε δεν έχει απλά αποτύχει στο να εκτελέσει σωστά το έργο του, αλλά συμβάλει και στην δημιουργία κακών φιλάθλων στα γήπεδα αλλά και μέσα στα σπίτια τους…

  

Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΕΠΙΘΕΤΙΚΩΝ-ΑΜΥΝΤΙΚΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΩΝ:

Παναγιώτης Σίσκος basketball coach 2012: Διδάσκοντας τις θεμελιώδεις αρχές της επίθεσης με συνεχόμενη κίνηση (motion ή πάσα-κόψιμο) βοηθάει μακροπρόθεσμα την ομάδα περισσότερο. Προπονώντας τις βασικές αρχές της επιθετικής κίνησης, αυξάνεται το μπασκετικό IQ των παιδιών. Επίσης, όταν μεγαλώσουν, δεν θα έχει σημασία τι επιθετική φιλοσοφία εφαρμόζει ο κάθε προπονητής. Θα γνωρίζουν πώς να κινηθούν μέσα στο παιχνίδι.

Ειδικότερα για τις ηλικίες 7-10 ετών:

Μας ενδιαφέρει να συμμετέχουν όλοι εξίσου, να μην απογοητεύουμε τους φαινομενικά αδέξιους ή τους λιγότερο ανεπτυγμένους σωματικά, να μη δημιουργούμε «αστέρες» και άτομα που θεωρούν πως είναι βασικοί και αναντικατάστατοι…

Γνωρίζουμε πως στις ηλικίες αυτές τα παιδιά στο σύνολό τους δεν έχουν ακόμα αποτελεσματική ντρίπλα, δυσκολεύονται να μεταβιβάσουν σωστά την μπάλα, πολλά ζορίζονται ακόμα και να την υποδεχθούν και τη χάνουν μέσα από τα χέρια τους, δεν είναι ιδιαίτερα εύστοχα και τους είναι ακόμα δυσκολότερο να ευστοχήσουν από μακρινή απόσταση (λόγω δύναμης κλπ).

Όποιος έχει καλύτερο κοντρόλ, ντρίπλα και θάρρος, συνήθως παίρνει την μπάλα και τρέχει προς το καλάθι, με τους συμπαίκτες του να φωνάζουν για να πάρουν πάσα, να μαζεύονται γύρω του και τελικά να μην του αφήνουν και πολύ χώρο για να κάνει την προσπάθειά του. Αυτός που καταφέρνει να βάζει καλάθια, μονοπωλεί την κατοχή της μπάλας και τις προσπάθειες…

Ο προπονητής θα πρέπει να δίνει ευκαιρίες για διάκριση-επιτυχία σε όλα ανεξαρτήτως τα παιδιά και να τους δίνει την δυνατότητα να «φτάσουν» στο καλάθι!

Θα πρέπει να βοηθήσει τα παιδιά να πάρουν μια βασική εικόνα για τον τρόπο επίθεσης που θα τα βοηθήσει να λειτουργούν άμεσα στο παιχνίδι τους, αλλά δεν θα τους γίνει «τροχοπέδη» στο μέλλον, με τρόπους που θα τους δίνουν κάποιες βασικές συντεταγμένες λειτουργίας και θα προάγουν την λήψη αποφάσεων από μέρους τους, χωρίς αυστηρούς περιορισμούς και συγκεκριμένα συστήματα, για να μπορέσουν να αναδείξουν το μπασκετικό ταλέντο τους και την φαντασία τους.

Οι ειδικοί προτείνουν το «ελεύθερο» παιχνίδι που σέβεται όμως κάποιους βασικούς κανόνες, με βασικότερο στόχο την τήρηση αποστάσεων από τη μπάλα (spacing), ώστε να μην υπάρχει συνωστισμός γύρω της. Πάσα και κόψιμο προς το καλάθι (give and go) και διδασκαλία για το πως να καταλαμβάνουν τις βασικές επιθετικές θέσεις γύρω από την ρακέτα. Αυτά όμως προϋποθέτουν ως αποκλειστική άμυνα το man to man, με έμφαση πώς ο καθένας τους είναι υπεύθυνος για συγκεκριμένο παίκτη και δεν πρέπει π.χ. να μαρκάρουν όλοι αυτόν που έχει την μπάλα, με σκοπό να του την κλέψουν…

Άρα απαγορεύεται η άμυνα ζώνης ( «SOSτε το παιδικό μπάσκετ» Αλέξανδρος Μπατμανίδης, Θεόδωρος Γιοβάννης) και οποιαδήποτε μορφή «κρυφής ζώνης» τύπου «pack line defense», αφού τα παιδάκια δεν έχουν το ανάλογο σουτ από μακριά, ούτε έχουν την δυνατότητα διάσπασής της… 

Αποφεύγουμε φυσικά και την πίεση σε όλο το γήπεδο, και προτιμάμε την άμυνα κοντά στην γραμμή του τριπόντου, ώστε να μπορούν όλοι να κατεβάζουν άνετα την μπάλα…

Απαγορεύονται και οι «παγίδες» στον παίκτη με τη μπάλα (μπορεί να συμβούν κατά τύχη, αλλά σίγουρα δεν τις διδάσκουμε), αποθαρρύνουμε το παίξιμο με «πλάτη» στο καλάθι που συνήθως απαιτεί βοήθεια με ότι αυτή συνεπάγεται…

Γενικότερα, αποφεύγουμε να διδάσκουμε τις ενέργειες που ενώ θα πρέπει να τις μάθουν αργότερα και θα είναι και βασικές στο μέλλον τους, την συγκεκριμένη στιγμή δυσκολεύουν το ελεύθερο παιχνίδι που επιθυμούμε… Για τους ίδιους λόγους, απαγορεύεται φυσικά και το σκριν στην μπάλα ή το «pick and roll», αφού είναι πολύ δύσκολο στην αντιμετώπισή του και άρα «πολύ αποτελεσματικό», δημιουργεί «παγίδες» και απαιτεί βοήθειες για να αντιμετωπιστεί...

Σύμφωνα με τις παραπάνω αρχές, παραθέτω κάποια παραδείγματα παιχνιδιού μικρών ακαδημιών:

- Οποιοσδήποτε κερδίζει φάουλ στο παιχνίδι, πηγαίνει σε προσωπικές βολές. Έτσι δίνεται η δυνατότητα να έρθει σε επαφή με το καλάθι και κάποιος που δεν έχει ακόμα καλή ντρίπλα, δεν δέχεται εύκολα πάσα και δεν καταφέρνει να κάνει προσπάθειες για καλάθι. Εξηγούμε βέβαια τον κανονισμό που ισχύει επίσημα και τονίζουμε πως πρέπει να προσπαθούμε να παίζουμε καθαρή άμυνα χωρίς να κάνουμε άσκοπα φάουλ…

- Όποιος πετύχει καλάθι από την ομάδα του, δεν έχει δικαίωμα να ξαναπροσπαθήσει αμέσως ο ίδιος, αν πχ δεν βάλει προηγουμένως κάποιος συμπαίκτης του καλάθι ή αν δεν καταφέρει να δώσει πρώτα μια τελική πάσα (ασίστ) σε συμπαίκτη του η οποία θα «μετράει» ως τέτοια, μπει δεν μπει το καλάθι από αυτόν. Έτσι ο «σκόρερ» μας αναγκάζεται να ψάξει και την πάσα…

- Εάν τελικά μετράμε το σκορ (που δεν συνιστάται…) ή στις περιπτώσεις που το μετράμε: Οποιοδήποτε καλάθι επιτευχθεί μετά από τελική πάσα, μετράει ως διπλό… Με τον τρόπο αυτόν όλοι σύντομα κατανοούν πως είναι ευκολότερο να «κερδίσουν», ψάχνοντας την τελική πάσα…

Δικός σας, 

Μίλτιάδης Χειμωνίδης, προπονητής στην Ακαδημία Καλαθοσφαίρισης Ρεθύμνου   miltos.thethiti@gmail.com  7/6/2019


Αν το επιθυμείτε πατήστε LIKE στην επίσημη σελίδα του Coachbasketball.gr στο  facebook και στηρίξτε την προσπάθεια μας H ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΟ ΜΠΑΣΚΕΤ ΕΙΝΑΙ ΕΔΩ...!!!